[…] Εκείνο τον καιρό, όπως και σε κάθε δύσκολο καιρό, ήταν πολλοί αυτοί που βγήκαν από το πετσί τους. Άνθρωποι που δεν τους έπιανε το μάτι σου έπαιρναν το δρόμο για το βουνό … αυτή η σιωπηλή στρατιά, αυτοί οι ωραίοι δικοί μας, σπρώχναν τον καιρό κατά την ελευθερία και την ειρήνη. Για μιαν ειρήνη που τους γέλασε και μιαν ελευθερία που πριν έρθει φαίνονταν τόσο πλατιά[…]
(Απόσπασμα από «Το Μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη)
Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου ο Ιταλός πρέσβης παραδίδει τελεσίγραφο στον δικτάτορα Ι. Μεταξά για παράδοση της χώρας στους Ιταλούς κατακτητές. Παρά τις ιδεολογικές του συγγένειες με τα καθεστώτα της Ιταλίας και της Γερμανίας, παρέμεινε πιστός στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ελληνικής οικονομικής ελίτ που ήθελε συμμαχία με την Αγγλία, με αποτέλεσμα να απαντήσει αρνητικά τους Ιταλούς κατακτητές και να μπει η Ελλάδα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων.
Κατ΄ ουσίαν το ΟΧΙ στον φασισμό το είπε η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού και οι φαντάροι γράφοντας στις βουνοκορφές της Πίνδου μια από τις λαμπρότερες σελίδες στην ιστορία. Απόδειξη του ότι οι λαοί, ανεξάρτητα από τους συσχετισμούς δυνάμεων μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην ιστορική εξέλιξη. Ακόμα και οι εξορισθέντες και φυλακισθέντες από το καθεστώς Μεταξά: με χαρακτηριστικό το παράδειγμα των πολιτικών κρατουμένων της Ακροναυπλίας, οι οποίοι είχαν υποβάλλει υπομνήματα στην Ελληνική Κυβέρνηση ζητώντας την επιστράτευσή τους, το μεταξικό καθεστώς αντί να τους αποδώσει την ελευθερία τους, τους παρέδωσε στους κατακτητές· όσοι κατάφεραν να δραπετεύσαν από τους χώρους κράτησής τους τράβηξαν για το μέτωπο.
Πρόκειται για έναν παλλαϊκό αγώνα που δόθηκε σε όλα τα επίπεδα με επικεφαλής το ΕΑΜ και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Η πείνα, η αρρώστια και ο θάνατος που καιροφυλακτούσε σε κάθε στιγμή γίνονταν ποτάμι οργής και ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ που δυνάμωνε την γροθιά που θα συνέτριβε την εποχή εκείνη, τον ξένο κατακτητή, τον Φασισμό και τον Ναζισμό.
Μελετώντας την ιστορία, τα έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών ηθοποιών, ποιητών, λογοτεχνών, εικαστικών, οι οποίοι αποτύπωσαν σε αυτά τον αγώνα και την αντίσταση του λαού αρχικά στο μέτωπο και στη συνέχεια τον απελευθερωτικό αγώνα που δόθηκε στο βουνό, στα χωριά και στις πόλεις, παραμένοντας και συμμετέχοντας και οι ίδιες/οι, αντλούμε διδάγματα για το σήμερα, διδάγματα αντίστασης στον φασισμό, τη βία, τον πόλεμο, την υλική και πνευματική φτώχεια και τις γενεσιουργές αιτίες τους, που δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού.
Η 28η Οκτωβρίου είναι η ημέρα- σύμβολο που εκφράζει την σύμπνοια του ελληνικού λαού και την συμμετοχή του στον αγώνα για την Λευτεριά, για μια καλύτερη ζωή. Είναι χαρακτηριστικό πως ο πρώτος παλλαϊκός εορτασμός της ημέρας αυτής έγινε το 1944, με βασικό αίτημα την «ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ». Ωστόσο την χαρά της νίκης, διαδέχθηκε ο εμφύλιος, όπως αναφέρεται και στο παραπάνω απόσπασμα: [..] Για μιαν ειρήνη που τους γέλασε και μιαν ελευθερία που πριν έρθει φαίνονταν τόσο πλατιά[…]
Εμείς, απόγονοι όλων εκείνων που σκοτώθηκαν στο μέτωπο, που φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν στα κρατητήρια της οδού Κοραή και της Μέρλιν, των φυλακισμένων του Χαϊδαρίου, των εκτελεσθέντων της Καισαριανής και όλων αυτών που μαρτύρησαν στα χέρια των Ναζί και των Ελλήνων συνεργατών τους, υψώνουμε τη φωνή και τη γροθιά μας ενάντια στο φασισμό, τον ναζισμό και σε κάθε μορφή βίας!